Reżyser jest kimś, kto posiada patelnię

Data publikacji: 25 stycznia 2011

Quentin Tarantino powiedział kiedyś: '(…) kiedy piszę scenariusz, jest to dla mnie rzecz święta; kiedy zaś kręcę film, chrzanię scenariusz.’

Scenariusz pisze się trzy razy. Po raz pierwszy normalnie na papierze przed zdjęciami. Drugi raz pisze się go na zdjęciach. O tym momencie mówił Tarantino. W czasie zdjęć martwe sceny przybierają realny kształt, wiele nowych pomysłów wnoszą aktorzy lub operator, scenariusz nabiera gęstości. Zmienia się. Reżyser musi byc otwart na te zmiany. Trzeci raz pisze się scenariusz w montażowni, gdy montuje się film. Widzimy więc, że w kazdym filmie scenariusz ma trzy wersje. Ta ostatnia jest najważniejsza. Bo wędruje na ekran. Dlatego Kieślowski uwielbiał montaż, bo wtedy powstaje ostateczna wersja filmu. Scenariusz to nie Biblia, trzeba go zmieniać. Jest materiałem, który służy do zrobienia filmu. Nie jest formą zamkniętą, pracuje się nad nim cały czas.

Czy istnieje gatunek filmowy, który w Polsce mocno kuleje lub jest zapomniany przez filmowców? I odwrotnie: czy obecnie polskie kino specjalizuje się w jakiegoś rodzaju filmach?

Komedia romantyczna jest gatunkiem, w których polskie kino się specjalizuje, a właściwie chce się specjalizować. Chce, bo efekty są mizerne. W polskich komediach romantycznych nie ma nic komediowego, a romantyzmu też tam jest jak na lekarstwo. Polskie komedie romantyczne mają natomiast wiele wspólnego z telenowelą czyli z papką obyczajową typu ble-ble. Więc właściwie polskie kino specjalizuje się w …telenoweli.
Do lamusa odszedł film dla dzieci. W Polsce nie powstają ambitne filmy dla widowni dziecięcej. Od czasu do czasu coś nakręci Andrzej Maleszka i chwała mu za to. Ale jeden skowronek nie czyni wiosny…

W jakim kierunku podążają młodzi filmowcy? Czy teraz powstają filmy, które za kilkadziesiąt lat mają szanse być uznanymi za kultowe?

Młodzi filmowcy są różni. Niektórzy tradycyjni, bardzo szanują warsztat i czystość inscenizacji. Inni tak zwani bałaganiarze szukają form chaotycznych i w tym widzą wysoką jakość. Niektórzy interesują się historią, inni szukają tematow współczesnych. Są nieco leniwi i trudno ich zagonić, by wzięli się za film. Ale zdarzają się też tytani pracy. Czasem robia dobre filmy, czasem złe. Prawdę mówiąc są tacy sami jak ich starsi koledzy. Dlatego wścieka mnie taki podział – na młodych i starych. Że młodzi fantastyczni, a starzy na śmietnik. To jakiś rasizm. Nigdzie na świecie się z tym nie spotkałem. Bo wszędzie podziały nie są political correct.
Dlatego uważam, że film kultowy może zrobić każdy rezyser, i stary i młody. Problem polega na tym, że na film kultowy nie ma recepty. Trudno powiedzieć czy to co powstaje będzie kultowe czy zapomniane. Gdy postawał kultowy „Rejs” Piwowskiego, wszyscy załamywali ręce, że to taki marny film. Teraz kultowe są komedie Bareii, a pamiętam, że gdy wchodziły przed laty na ekrany to wylewano na nie kubły pomyj.

Czy jest ktoś wśród reżyserów młodego pokolenia, komu wróży Pan karierę i stworzenie znaczących filmów dla polskiej kinematografii?

Jedyna recepta na sukces to… robić filmy. Żeby zrobić film znaczący trzeba po prostu robić filmy. Czasem jeden z nich okaże się sukcesem. Więc pytanie powinno brzmieć, który z młodych reżyserów będzie robić filmy. Kto z młodych jest uparty i ma skórę słonia? Nie załamie się po złej recenzji, będzie walczył o pieniądze. Jest takich kilku, ale nie wymienię ich nazwisk. Nie chcę zapeszać.

Jaki jest poziom wiedzy i dojrzałości maturzystów zdających do szkół filmowych? Czy są gotowi na ten typ studiów?

Z maturzystami jest fatalnie. Nie mają ciekawości do świata, do literatury, do filmu. Nie wiedzą kto napisał 'Zbrodnię i karę’, wiedzą natomiast gdzie gra dzisiaj DJ Komo. Piją piwo zamiast wódki i chodzą spać o 23-ciej, bo są zmęczeni. Maturzyści z mojej młodości dyskutowali do świtu o “niebie gwiaździstym nad nami” i tysiącu innych spraw. Obecni maturzyści o tym nie dyskutują, bo Kant kojarzy im się jedynie z meblem.

Czy tytuł naukowy po ukończeniu szkoły filmowej jest ważny w branży filmowej?

Tytuł naukowy nie ma nic wspólnego z kręceniem filmów. Wojciech Has nie miał matury, a robił fantastyczne filmy. Natomiast tytuł naukowy jest nieodzowny, jeśli ktoś chce wykładać w szkole wyższej.

Po czym poznaje się dojrzałego filmowca?

Nie za bardzo wiem co to za twór – dojrzały filmowiec? W pierwszym odruchu skojarzyło mi się z dojrzałym jabłkiem. Takim już gnijącym lekko. Czyli filmowiec dojrzały to filmowiec podmęczony. Bo nakręcił już kilka filmów.
A robienie filmów to ciężka, czasem czysto fizyczna praca. Trzeba wstawać o piątej rano, zasuwa się cały dzień na planie, wieczorem ogląda materariały, ustala coś z aktorami. I od nastepnego świtu znowu to samo… Rezultat: pełna dojrzałość czyli wory pod oczami, żylaki na nogach od stania, stargane nerwy. Gdy robi się filmy, to się szybko dojrzewa…. Jak sie nie robi, to też się dojrzewa, bo rąbie człowieka stres, że się nic nie robi. Zaklęte koło.

Czy zawód filmowca jest wciąż elitarny w dobie wszechobecnej techniki?

Istnieje pogląd, że teraz każdy może zrobić film. Można kupić kamerę, skrzyknąć kilku kumpli, zagrają coś i już – będzie film. Uważam, że tak nie jest.Jeśli mamy jajka i tłuszcz, to nie mamy jeszcze jajecznicy. Musimy mieć patelnię i ogień. Reżyser jest kimś kto posiada patelnię czyli warsztat. Wie jak użyć jajka i tłuszcz, by osiągnąć z nich nową jakość. I najważniejsze – ma ogień. Bez niego nie będzie jajecznicy. Bo ogień to talent, energia, emocje, osobowość. Dlatego uważam, że nie każdy może robić filmy.

Więcej na Zwierciadlo.pl
Robert Gliński
Kuchnia Mistrzów – Robert Gliński